आज जागतिक महिला दिन आहे. त्यानिमित्ताने ८ मार्च रोजीच हा दिवस का साजरा केला जातो, तसेच यानिमित्ताने भारतातील विविध क्षेत्रातील पहिल्यांदा पाय ठेवणाऱ्या महिल्यांची नावे या लेखामध्ये आहेत.
पुरुषप्रधान संस्कृतीने विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीपर्यंत अमेरिका व युरोपसह जगभरातील जवळपास सर्व देशातील स्त्रियांना मतदानाचा हक्क नाकारलेला होता. या अन्यायाविरुद्ध स्त्रिया आपाल्या परीने संघर्ष करत होत्या. ८ मार्च १९०८ रोजी वस्त्रोद्योगातील हजारो स्त्री-कामगारांनी न्यूयॉर्क येथील रुटगर्स चौकात निदर्शने केली. स्त्रियांच्या हक्कांसाठी लिंग, वर्ण किंवा शैक्षणिक पार्श्वभूमी असा भेद न करता स्त्रियांना त्यांचे हक्क मिळावेत असे यावेळी आंदोलक महिलांचे म्हणणे होते. त्यावेळी अमेरिकन कामगार स्त्रियांच्या या व्यापक कृतीने क्लारा झेटकिन प्रभावित झाल्य. १९१० साली कोपनहेगन येथे भरलेल्या दुसऱ्या आंतरराष्ट्रीय समाजवादी महिला परिषदेत, ‘८ मार्च १९०८ रोजी अमेरिकेतील स्त्री-कामगारांनी केलेल्या ऐतिहासिक कामगिरीच्या स्मरणार्थ, हा `दिवस “जागतिक महिला दिन” म्हणून स्वीकारावा’, असा ठराव क्लाराने मांडला आणि तो पास झाला.
भारतामध्ये ८ मार्च १९४३ रोजी मुंबई येथे पहिला महिला जागतिक दिन साजरा करण्यात आला. पुढे संयुक्त राष्ट्र संघाची स्थापना झाल्यानंतर, १९७५ साली जागतिक महिला वर्षाच्या निमित्ताने संयुक्त राष्ट्र संघटनेने जागतिक पातळीवर ‘आंतरराष्ट्रीय महिला दिन’ साजरा करण्याचे ठरविले.
यानिमित्ताने भारतामध्ये विविध क्षेत्रात पदार्पण करणाऱ्या पहिल्या महिलांची नावे पुढीलप्रमाणे
१. भारतीय राजकारणातील पहिल्या महिला राजकारणी :
- इंडियन नॅशनल काँग्रेस महिला अध्यक्ष - ॲनी बेझंट
- भारताच्या राष्ट्रपती - प्रतिभा पाटील (२००७)
- भारताचे पंतप्रधान - इंदिरा गांधी (१९६६)
- राज्यपाल - सरोजिनी नायडू (उत्तर प्रदेश)
- लोकसभा अध्यक्ष - मीरा कुमार (२००९)
- राज्यसभा उपाध्यक्ष - मार्गारेट अल्वा
- केंद्रीय कॅबिनेट मंत्री - राजकुमारी अमृत कौर
- केंद्रीय रेल्वे मंत्री - ममता बॅनर्जी
- केंद्रीय संरक्षण मंत्री - निर्मला सीतारामण
- राज्याची मुख्यमंत्री - सुचेता कृपलानी (उत्तर प्रदेश)
- राज्याची गृहमंत्री - सबिथा रेड्डी (आंध्र प्रदेश)
२. भारतीय प्रशासनातील पहिल्या महिला अधिकारी :
- आयएएस अधिकारी - इशा बसंत जोशी
- पोलीस महासंचालक - कंचन चौधरी भट्टाचार्य
- आयपीएस अधिकारी - किरण बेदी
- आयपीएस अधिकारी, महाराष्ट्र - मीरा बोरवणकर
- आयपीएस अधिकारी, आसाम - यमिन हजारिका
- आयपीएस अधिकारी, सिक्किम - अपराजिता राय
३. क्रीडा क्षेत्रातील पहिल्या महिला खेळाडू :
- ओलंपिक स्पर्धेच्या अंतिम फेरीत पोहचणे - पी. टी. उषा (धावक)
- आशियाई खेळांचे सुवर्ण पदक विजेता - कमलिज संधू
- माउंट एव्हरेस्ट चढाई - बचेन्द्री पाल (१९८४)
- चेस ग्रँड मास्टर - कोनेरू हम्पी (२००२)
- ग्रँड स्लॅम स्पर्धेच्या चौथ्या फेरीत (२००८ पर्यंत सर्वोच्च) - सानिया मिर्झा (२००५ यूएस ओपन सिंगल्स)
- ग्रँड स्लॅम कनिष्ठ शीर्षक - सानिया मिर्झा (२००३ मधील विंबलडन चॅम्पियनशिप दुहेरी स्पर्धा)
- महिला बॉक्सर (जागतिक स्तरावर) - मेरी कॉम
- आशियाई खेळ (२०१४) व ऑलिंपिक खेळ (२०१६) एकमेव भारतीय गोल्फर - अदिति अशोक
४. इतर महत्त्वाच्या क्षेत्रातील पहिल्या महिला :
- पायलट (भारतीय वायुसेना) - हरिता कौर देवोल
- पायलट (विमान) - सरला ठाकरे
- सर्वोच्च न्यायालय न्यायाधीश - न्यायमूर्ती एम. फातिमा बीवी
- उच्च न्यायालय मुख्य न्यायाधीश (हिमाचल प्रदेश) - लीला सेठ (१९९१)
- नोबेल शांती पुरस्कार - मदर टेरेसा (१९७९)
- दिल्ली परिवहन महामंडळात बस चालक - सरिता
- पदवीधर - कदंबिनी गांगुली आणि चंद्रमुखी बसू (१८८३)
- प्रथम महिला पदवीधर - कामिनी रॉय (१८८६)
- महिला डॉक्टर - आनंदीबाई जोशी (१८८६)
- वकील - कॉर्नेलिया सोराबजी (१८९२)
- डॉक्टरेट ऑफ सायन्स - असिमा चटर्जी (१९४४)
- संयुक्त राष्ट्र संघ आम सभा महिला अध्यक्ष - विजया लक्ष्मी पंडित (१९५३)
- कोलंबिया यान अंतराळवीर - कल्पना चावला (१९९७)
No comments:
Post a Comment